Manuel Vitesli Motorlarda Vites Değiştirme İpuçları
Motosiklet eğitiminin en
incelikli noktalarından biri vites değiştirme konusudur. Daha önce sadece
bisiklete binmiş olan veya sadece otomatik vitesli, gaz verdikçe kendiliğinden,
sürücüsüne hissettirmeden vites değiştiren motorlara binen birisi için vitesli
motor ilk başlarda biraz garip ya da zor gelebilir. Fakat korkacak bir şey yok.
Vites değiştirme işi kolayca uzmanlaşabileceğiniz bir olaydır ve biraz pratikle
göründüğünden çok daha kolay olduğunu anlayacaksınız.
Motosiklette Vites Nasıl Değiştirilir?
Vites değiştirmek için üç temel
kontrol noktasına dikkat edilir.
1) Gaz (Sağ elcik)
2) Debriyaj (Vitesli
Motorlarda Sol Elcikte Fren Kolu Yerine Debriyaj Kolu Bulunur)
3) Vites Pedalı ( Sol Ayağın
Altında)
Gaz, motor devrini kontrol
etmek için; debriyaj, basit bir tabirle motorla tekerin bağlantısını kurmak ya
da boşa çıkarmak için; vites pedalı da tahmin edeceğiniz üzere vitesi
değiştirmek için kullanılır.
Debriyajı kendinize doğru
tam olarak sıkın, motor boşa çıkacaktır, bu durumda gaza bassanız da
motosikletiniz hareket etmez. “N” boşta demektir. Vites göstergesi varsa bunu
görebilirsiniz. Motor vitesteyken, vites “N” dışında bir konumdayken debriyajı
yavaşça bırakmaya başlarsanız, motorun harekete geçmek istediğini göreceksiniz.
Motosiklette arabalardan
farklı olarak vites geçişleri sırayla olur. Yani örneğin istediğiniz anda boş
vitesten 3’e veyahut 5’inci vitesten vitesi boşa alamazsınız.
Bu tipik sıralama şu
şekildedir.
· 6’ıncı vites (varsa)
· 5’inci vites
· 4’üncü vites
· 3’üncü vites
· 2’inci vites
· Boş Vites (N)
· 1’inci vites
· 6’ıncı vites (varsa)
· 5’inci vites
· 4’üncü vites
· 3’üncü vites
· 2’inci vites
· Boş Vites (N)
· 1’inci vites
MOTOSİKLETTE VİTES DEĞİŞTİRME TEKNİĞİ
Düzgün vites değiştirmek
için aşağıdaki yönergeleri yumuşak bir biçimde uygulamalıyız.
- Debriyajı sıkarak debriyaj balatasını boşa çıkarma (Sol el mandalı sonuna kadar sıkın)
- Uygun vitesi, vites pedalı yardımıyla seçme (Sol ayak yardımıyla yukarı aşağı yaparak) Not: Pedal her yukarı tıklattığınızda birer birer yükselir aşağı tıklattığınızda birer birer vites düşürür.
- Motor devirini ayarlama (Sağ elcik yardımıyla devir ayarlanır)
- Debriyajı yavaş yavaş bırakma (Hem kalkışta hem seyir halinde debriyajı aniden bırakmayınız)
- Debriyajı bırakırken artık kontrol gaz koluna geçeceği için bu noktada gazın şiddetini ayarlamak önemlidir.
- Bir sonraki vites değişimine kadar gazı açmak, kısmak ya da sabit tutmak.
Vites değiştirme mekanizması
işte bu altı basit adımdan oluşuyor. Bu hareketleri düzgün yapabilmek ise bol
bol pratik gerektirir. Boş alanda bolca alıştırma yapmalı ve vites geçişlerine
kendinizi iyice alıştırmalısınız. Trafikle cebelleşmek zorunda olmadığınız bir
ortamda bu alışkanlığı kazanmak, size trafikte avantaj sağlayacaktır. En
önemlisi, öğrenme esnasında güvenli bir ortamda bulunursanız, yapmakta
olduğunuz işe odaklanmanız kolaylaşır.
SIKÇA SORULAN SORULAR
Debriyajın nerede kavrayıp
nerede bıraktığını, ne kadar gaz verdiğinizde viteslerin yumuşak geçişler
sağladığını, vites pedalının vites değiştirmek için ne kadar güç gerektirdiğini
çözdüğünüz anda muhtemelen motosiklette vites değiştirmenin düşündüğünüzden çok
daha kolay olduğunu göreceksiniz. Bundan sonra tüm vites değiştirme süreçleri
çok daha kolay olacak ve daha az konsantrasyon gerektirecektir.
Vitesle alakalı en çok sorulan sorulara bir göz
atalım:
Ne zaman vites
değiştirmeliyim?
Optimum vites değiştirme süresi gibi bir matematiksel
hesaplama yok. Yüksek devirle yol almak bir çok yol için uygun değil ve genel
olarak kaçınılması gereken bir durum. Çok erken vites yükseltmekte motoru
yoracaktır ve motorunuz bayılarak hızlanmak için yeterli gücü üretemeyecektir.
Tipik olarak, motorun güç bandında en uygun nokta, motorun artık yeterli torkunu
ürettiği ve en uygun hızlanmayı sağladığı nokta, motorun “vites istediği”
noktadır.
Farklı motorlar farklı devirlerde en etkili
devirlerine ulaşırlar. Bu sebepten dolayı alışkanlıklarınıza ve hislerinize
güvenerek motorunuzun uygun vites değiştirme devrini belirlemelisiniz.
Motosiklet boş vitese
nasıl geçer?
Vitesi boşa alamamak, yeni sürücülerin karşılaştığı en
genel sorunlardan birisidir. Boş vitesi “bulmak” bazı vites kutuları için
ekstra uğraş gerektirebiliyor. Bir miktar sabır ve kibar dokunuşlar bu işi de
kolaylaştıracaktır.
İkinci vitesteyken vites pedalını ayağınızla yumuşak
bir biçimde aşağı itin, bu sırada debriyaj sonuna kadar basılı olsun. Eğer
debriyajı tam sıkmadıysanız vites geçişleri zor olabilir ve bu da vitesin boşa geçmesini
zorlaştırır. Gösterge paneline bakın genellikle yeşil olan “N” lambası
yanmalıdır.
Eğer boş vitesi atlayıp motoru yanlışlıkla 1’inci
vitese geçiriyorsanız (bu ilk başlarda çok doğaldır) vites geçişlerinde
botunuzun tabanını değil yanını kullanın. Bu sayede pedala aşırı yüklenmemiş
olacaksınız.
Zaman ve yeterli pratikle, motoru hiç düşünmeden
rahatlıkla boş vitese geçirebildiğinizi göreceksiniz.
Daha yumuşak vites
geçişi nasıl sağlanır?
Yumuşak vites geçişlerinin yolu, motorun tepkilerini
iyi bilmekten geçer. Debriyajı bıraktığınızda motor silkeleniyorsa muhtemelen
sol eliniz yeterince hassaslaşmamıştır. Daha çok pratik yapmalısınız. Vites
geçişlerinde motorda öne doğru bir asılma oluyorsa fazla gaz veriyorsunuz
demektir. Vites geçişi esnasında yavaşlama oluyorsa bu sefer de gazı az
veriyorsunuz motor yığdırma yapıyor demektir. Unutmayın ki taşıdığı motor,
motosikletinizi hem hızlandırmaya hem yavaşlatmaya yarar.
Yumuşak geçiş için dikkat edilmesi gerekenler: debriyajın kontrolü, gazın kontrolü, vites göstergesi kontrolü ve son olarak bu
üçünü koordineli kullanmaktır.
Doğru vites geçişi
sağladığımdan nasıl emin olabilirim?
Motosikletimizin dişli, zincir, kol, piston gibi
mekanik aksamları sert vites geçişleri esnasında kasılır. Sürekli yanlış vites
geçişleri yapmak motorunuzun uzun vadede ömrünü kısaltacaktır.
Bunu engellemek
için vites geçişlerini daha yumuşak yapmak hem motorun uzun ömürlü olmasını
sağlar hem de sürücünün alışkanlıklarını düzelterek her türlü motorlu aracı
güvenli bir biçimde kullanmasına imkan verir.
Peki doğru vites geçişi için kriter ne olmalıdır? Çok
basit!!! Çoğumuz artçıyla birlikte motosiklet kullanıyoruz. Artçısı olmayanlar
da arkada artçı varmış gibi düşünebilir. Vites geçişi esnasında, artçının kaskı
sizin kaskınıza (hafifçe dahi olsa) vurmamalıdır. Diğer yönden artçının normal
duruşunda vites değişiminde kaskı geriye doğru da gitmemelidir.
Yani
olabildiğince sakin bir vites geçişi sağlamalıyız. İşte böyle bir vites geçişi
motorumuza zarar vermez.
Kırmızı ışıkta nasıl
durmalıyım?
Bu sorunun sebebi şu: Her vitesin kendi hız aralığı
vardır. Gittiğiniz vitesin hız aralığının altında seyrediyorsanız vites
düşürürsünüz. 50 kilometre hızda 5’inci viteste ilerliyorsunuz ve “tam durma”
sağlamanız gerekiyor. Bunu sağlamanın en normal yolu vites düşürerek yavaşlamaktır.
Bu size motor freni yapmanın yanında eğer yeşil yanarsa tekrar hızlanarak yolunuza
devam etme imkânı da sağlayacaktır.
Eğer tamamen durursanız, en iyisi boşa almaktır. Frene
basılı bekleyin, birinci vitese takıp yolunuza devam edebilirsiniz.
Vites geçirirken
motoru stop edersem ne olur?
Vites geçişlerinde bazen ani debriyaj bırakma
durumunda motor stop edebilir. Panik yapmayın, seri bir şekilde motosikletinizi
çalıştırıp yolunuza devam etmelisiniz. Etrafınızda trafik akarken ortada kalmak
tehlikeli olsa da debriyajı çekip, marşa basıp, çalıştırıp ardından gaza basıp
debriyajı bırakıp hızınızı korumanız gerekiyor.
Vites atlamak mümkün mü?
Deviri yükselttiniz ve hızlanmayı düşünüyorsunuz fakat
bir vites atlayıp iki üst vitese geçiş yaptınız. (1’den 3’e, 2’den 4’e gibi…)
bunu yapmanız elbette mümkündür fakat yumuşak bir sürüş için pek tavsiye
edilmez. Bu tip geçişler uzun yolda yakıt tasarrufu için yol şartları da müsait
olduğunda yapılabilir.
Park halindeyken motosikleti
viteste mi bırakmalıyım?
Motosikletinizi düz bir zeminde boşta bırakmanızda
herhangi bir sakınca yok. Fakat motorunuzu bayıra, eğimli bir zemine park
ediyorsanız, viteste bırakmak daha mantıklıdır. Motosikletlerin el freni
olmadığı için 1’inci vitese takıp güvenli bir şekilde bayıra park
edebilirsiniz.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder